Dossier: testen, traceren, isoleren

Eerste versie mei 2020, laatste update 28 augustus 2020 (zie onderin).

Het debat over Coronatesten is een vast nummer geworden in de Haagse politiek. Het kabinet legt uit dat er barrières zijn om veel te kunnen testen. Berichten komen bovendrijven over slecht aangestuurde GGD's die niet meer weten wat van ze verwacht wordt. En de Kamer vraagt om meer tests en wil weten waarom die er niet voldoende komen. Waarom die constante herhaling van zetten?

De redenen die het kabinet aanvoert voor beperkt testen zijn moeilijk te plaatsen. Op 22 april waarschuwde minister De Jonge van Volksgezondheid voor te snel meer mensen testen, want misschien zouden zo de tests opraken. Maar hij had al beloofd de testcapaciteit structureel 4x te verhogen. In maart werd gesteld dat 80% van de laboratoria voor hun testsysteem een schaars middel van de farmaceut Roche nodig hadden. Recent beweerde het kabinet in de Tweede Kamer echter dat het moeilijk is overal genoeg materialen te leveren omdat de laboratoria zoveel verschillende systemen gebruiken. Gebruiken ze allemaal Roche of juist weer niet?

In de Faeröer eilanden test een dierenarts gewoon iedereen.

Deze redenen om niet voldoende te (kunnen) testen staan tegen een achtergrond waarin Professor Alex Friedrich van het UMC Groningen al in maart stelde dat er wel voldoende capaciteit is. Midden april blijkt een Duits laboratorium duizenden dagelijkse tests te hebben aangeboden aan Nederland, zonder reactie. En in de Faeröer-eilanden heeft een dierenarts al in maart zelf een test ontwikkeld waarmee hij nu bijna de hele bevolking heeft getest. Wuhan trekt 15 miljoen tests uit de kast voor een uitbraakje van 6 zieken. Hoe is of was er dan in Nederland een tekort?

Een indicatie van wat er waarschijnlijk speelt kwam door het feit dat De Jonge al sinds eind maart veel hogere testcapaciteitbelooft. Maar let op, hij heeft nooit beloofd die capaciteit ook te gaan gebruiken. Dat dit ook niet gebeurt bevestigde RIVM-directeur Jaap van Dissel, de capaciteit wordt niet vol gebruikt. En minister Slob van Onderwijs beloofde dat er voldoende testcapaciteit is voor het openen van de scholen, maar niet dat hij ook alle leraren die dat willen gaat testen. De laatste versie is dat per 1 juni iedereen die klachten heeft getest kan worden. U begrijpt al: niet per se zál worden. Voorlopig daalt het aantal tests al weken. U leest het goed.

Maximale controle dus

Maar waarom zou je de testcapaciteit dan niet gebruiken? Testen helpen toch tegen de uitbraak? Dat is toch fijn? Dat blijkt er dus aan te liggen. Een test bij binnenkomst in het ziekenhuis is essentieel om mensen goed te kunnen behandelen, en dat gebeurt dus ook voldoende. Je kunt ook de mensen in risicoberoepen de tests geven waar ze om vragen, om zowel werknemers als patiënten te beschermen. Hier wordt meer getest dan in maart, maar niet naar tevredenheid van vele beroepsgroepen. En je kunt testen als onderdeel van grootschalig contactonderzoek, waarbij de contacten van positief geteste mensen ook getest worden om besmettelijke mensen te kunnen isoleren en zo de uitbraak te laten uitdoven.

Misschien is de verklaring van deze frustrerende mismatch tussen de communicatie vanuit de overheid en andere observaties heel eenvoudig. En die ligt in het verlengde van de strategie van het kabinet in deze pandemie: de “maximale controle”. Het uitgangspunt is niet het maximaal onderdrukken van het virus, (“indammen”) zoals bijvoorbeeld Frankrijk, Luxemburg en Taiwan doen. Het doel in Nederland is het zoveel mogelijk door laten gaan van het normale leven zonder via de daaruit resulterende besmettingen de ziekenhuizen te overbelasten. Als er overbelasting dreigt wordt aan de rem getrokken (scholen en kappers dicht, verbod op samenscholing op straat) en als er ruimte is dan wordt de rem weer deels losgelaten. De hoop is dat naarmate het aantal mensen dat de ziekte gehad heeft de immuniteit van de bevolking stijgt en zo de verdere verspreiding remt (“groepsimmuniteit”).

Je bouwt geen 1.700 (!) IC-bedden bij als je minder infecties wilt

Massaal testen is alleen maar lastig

Bij zo’n gecontroleerd verspreidingsbeleid is zoals gezegd het testen van risicovolle beroepsgroepen nog wel te overwegen. Maar het massaal testen van iedere burger die coronavermoedens heeft is niet nodig. Want zolang je met de vaststelling dat Henk of Irene Corona/Covid19 heeft niets kunt of doet (bij gebrek aan serieus contactonderzoek), is massaal testen alleen maar heel duur. Het kan ook lastig zijn, want als de meeste geïnfecteerde mensen met hun gezinnen thuis gaan zitten schiet het met de “groepsimmuniteit” niet op. Dat betekent langer maatregelen die de economie schaden.

De vragen over “waar blijven de tests” (en het vergelijkbare “waar blijven de maskers”?) zijn dus een achterhoedegevecht in een afwezige open discussie over welke Corona-aanpak wij willen. Veel Kamerleden denken dat ons land op weg is naar een indamstrategie met massaal testen, maar de woorden en daden van het kabinet zijn daarmee in tegenspraak. En je kunt niet allebei doen, het is óf gecontroleerd verspreiden tot het virus vanzelf uitdooft óf keiharde onderdrukking van het virus door iedere zieke op te sporen en isoleren. Het is te hopen dat deze discussie nu eindelijk open gevoerd gaat worden.

Update augustus 2020

Vanaf 1 juni waren 30.000 tests per dag beloofd, Minister de Jonge beloofde 70.000 tests "in de herfst". Boven de 20.000 kwam het tot in augustus nooit, en wachttijden zijn eind augustus structureel enkele dagen tot en met "bel later deze week maar", burgers moeten 50km of meer reizen voor een test en de uitslag lijkt vaak 2 à 3 dagen te duren.

Op 27 augustus 2020 kwamen de beweringen vanuit RIVM/OMT/VWS over testen snel achter elkaar.

De reactie van Ginny Mooy, de persoon die Sierra Leone bevrijdde van Ebola: "'Schaarste'. Schaarste is een rookgordijn waarachter belangen schuilgaan. En dat moet stoppen."

Logo